Tholen, W.B. (1860-1931)

zondag 13 november 2011

Elisabeth

August Macke (1887-1914) - Elisabeth Gerhardt

“Mein zweites Ich”, zo omschrijft August Macke zijn vrouw Elisabeth in een brief. Dat zegt genoeg over hun relatie, zij waren gek op elkaar. Elisabeth was zijn grote liefde. Er is geen kunstenaar geweest die zijn vrouw zo vaak heeft afgebeeld als August Macke.
In 1903 komen zij elkaar tegen op weg naar het gymnasium in Bonn. August is op dat moment 16 jaar en Elisabeth 15 jaar oud. Het is liefde op het eerste gezicht.

De jonge August, ambitieus en vol zelfvertrouwen heeft hij één van zijn eerste zelfportretten gemaakt

August Macke is geboren op 3 januari 1887 in Meschede in Sauerland. Hij heeft nog twee oudere zusjes, Ottilie en Auguste. Gezien de namen van de dochters werd er in het gezin Macke al langere tijd uitgekeken naar een zoon. Kort na zijn geboorte verhuist het gezin naar Keulen, waar hij zijn vroegste jeugd doorbrengt. Er is nog een foto bewaard gebleven van August als schattig peutertje met kleertjes die we nu als meisjesachtig beschouwen.

August Macke op tweejarige leeftijd

Elisabeth is de dochter van Carl Gerhardt, de fabrikant van apparatuur voor het analyseren van allerlei chemische stoffen. Het is een goedlopend bedrijf met meerdere vestigingen.

De 17-jarige Elisabeth in 1905

In 1907 sterft de vader van Elisabeth op zestigjarige leeftijd. Haar broer Walter neemt het bedrijf over.

Het verliefde paar August Macke en Elisabeth Gerhardt

Twee jaar later, in 1909, huwen August en Elisabeth en gaan op huwelijksreis naar Parijs. Daarna vestigen zij zich aan de Tegernsee. Na een jaar verhuizen zij alweer naar het huis van de ouders van Elisabeth en zullen daar de rest van hun huwelijk wonen. Het huis staat nu bekend als het August Macke Haus, waar een permanente tentoonstelling over kunstenaar is ingericht. Zoals bij de meeste beginnende kunstenaars zijn de financiële middelen beperkt, maar dankzij de erfenis die Elisabeth ontvangen heeft, kan het echtpaar goed rondkomen.

August Macke - Zoon Walter drie dagen oud, 1910

In 2010 wordt zoon Walter geboren en enkele jaren later, in 1913 de tweede zoon Wolfgang.
August is inmiddels bekend geworden en heeft veel kunstenaarsvrienden, zoals Franz Marc en Wassily Kandinsky. Hij heeft al enkele buitenlandse reizen gemaakt naar Frankrijk en Italië. In de jaren voor de Eerste Wereldoorlog is hij op z’n best en produceert honderden kunstwerken.
In 2014 reist hij samen met Paul Klee naar Tunesië. Zijn schilderijen worden daarna nog kleurrijker.

August Macke op de ezel met achter hem Paul Klee in Tunesië

Het gaat goed met August en Elisabeth en zij zijn gelukkig met hun jongens Walter en Wolfgang.

De zoontjes Walter en Wolfgang, december 1913

Het gelukkige gezin Macke, 1914

Dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit en wordt August opgeroepen om te gaan vechten in Frankrijk. Na enkele weken krijgt Elisabeth het trieste bericht dat haar man is omgekomen op het slagveld bij Perthes-les-Hurlus in Frankrijk. August Macke werd slechts 27 jaar. Elisabeth blijft achter met twee heel jonge kinderen.
Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat August Macke in zijn korte leven nog zoveel geschilderd en getekend heeft. Hij was een kind van zijn tijd en haakte gemakkelijk aan bij de nieuwe kunststromingen, zoals het expressionisme waarmee hij vooral bekend geworden is.
Elisabeth was niet alleen zijn grote liefde en moeder van zijn kinderen, maar ook zijn belangrijkste model.

Naast het kunstwerk bovenaan dit blog, zijn er nog meer leesschilderijen van August waarop Elisabeth staat afgebeeld.


















Niet alleen lezend staat Elisabeth op August’s kunstwerken, maar ook achter haar schrijfbureau, met fruitschaal de kamer binnenlopend, met haar zoontje spelend, als dame gekleed met hoed of gewoon naakt.














Ik vond twee afbeeldingen waarop Elisabeth aan het borduren is. Het grappige is dat er ook nog een geborduurd kussen van haar bewaard is gebleven.





Het geborduurde kussen van Elisabeth Macke-Gerhardt

Aan de stroom ‘Elisabeth-schilderijen’ lijkt geen einde te komen. Hier nog enkele werken waarop zij duidelijk geposeerd heeft voor haar man August.














Om het beeld compleet te maken ook nog enkele tekeningen van August Macke met zijn Elisabeth.



















Twee jaar na het overlijden van August trouwt Elisabeth opnieuw. Haar tweede echtgenoot, Lothar Erdmann (links), was een goede schoolvriend van August. Lothar en Elisabeth krijgen twee kinderen, Dietrich en Constanze.
Het echtpaar brengt samen de nalatenschap van August, honderden schilderijen, tekeningen en aquarellen op orde waardoor een overzichtsuitgave van zijn werk tot stand kan komen. Elisabeth zelf schrijft in 1962 ook een boek met herinneringen aan August Macke.

Het boek van Elisabeth Erdmann-Macke met op de omslag een zelfportret van August

Later verschijnt er een nog boek met haar herinneringen aan de kunstenaarsvrienden van haar man. Dit boek wat vooral mogelijk doordat Elisabeth na de dood van August een dagboek is gaan bijhouden om later aan haar kinderen te laten zien wat voor een man hun vader was.

Het tweede boek van Elisabeth over ontmoetingen met andere kunstenaars

Het schrijven van het boek gebeurt pas op latere leeftijd.
Daarvoor krijgt Elisabeth nog enkele harde slagen te verwerken.
In 1927 overlijdt haar oudste zoon Walter, slechts 17 jaar oud, aan roodvonk. In 1939 overlijdt haar man en journalist Lothar Erdmann in het concentratiekamp Sachsenhausen. Als criticus van het nationaalsocialisme werd hij opgesloten en overleefde hij de strafoefeningen en martelingen die hij daar te verduren kreeg niet. Hij werd 50 jaar oud.
Elisabeth zelf wordt wel heel oud, zij overleeft ook haar tweede zoon Wolfgang, die in de jaren zestig en zeventig het bedrijf van zijn grootvader leidt, het chemisch concern in Bonn. Wolfgang sterft in 1975, 62 jaar. Het bedrijf gaat over in handen van zijn zoon Til Macke. Op dit moment zijn de zonen van Til Jan en Tom Macke degenen die de scepter zwaaien over het familieconcern. Het kunstenaarschap heeft bij het nageslacht van August Macke blijkbaar plaats gemaakt voor het ondernemerschap. Waar overigens niets mis mee is.

Elisabeth Erdmann-Macke (geb. Gerhardt), zoals zij zich noemt, overlijdt op 17 maart 1978 in Berlijn, bijna 90 jaar oud.
Op de Alter Friedhof in Bonn staat een gedenkteken voor August en Elisabeth .

Het gedenkteken op de oude begraafplaats in Bonn. In de nis een klein beeldhouwwerk van August Macke

Bonn is niet de begraafplaats van het kunstenaarsechtpaar. August ligt op de oorlogsbegraafplaats in een massagraf in Souain (Frankrijk) en Elisabeth is gecremeerd en haar urn is bijgezet op een begraafplaats in Berlijn.